تنوع فرهنگی ـ آیینی در فرارودان (پیش از اسلام)

فرارودان سرزمینی چند‌فرهنگی متشکل از اقوام متعدد و ادیان و آیین‌های زرتشتی، مانوی، بودایی، مسیحیت (نستوری)، یهودی، و باورهای کهن و آیین شمنی بود. در این تحقیق، مسئلة اصلی این است که فرارودان از نظر تنوع فرهنگی ‌ـ آیینی چگونه بود که پیش از اسلام پیروان ادیان و باورهای گوناگون در طول چند سده با تساهل و تسامح در کنار یکدیگر زیستند؟ همزیستی فرهنگی ‌ـ آیینی چه ویژگی‌های منحصر‌به‌فردی برای فرارودان به‌وجود آورد؟ این پژوهش با بهره‌گیری از روش تحقیق تاریخی و مبتنی بر اسناد و مدارک تاریخی و یافته‌های باستان‌شناسی انجام گرفته است. یافته‌های این تحقیق بیانگر آن است که در فرارودان پیش از اسلام تنوع فرهنگی ‌ـ آیینی ویژه‌ای وجود داشت و بر اثر همزیستی این فرهنگ‌ها و ادیان در کنار یکدیگر آمیختگی‌های فرهنگی ‌ـ آیینی پدید آمد. این آمیختگی به حدی است که تمایز عناصر دینی ادیان گوناگون را در آثار هنری و تاریخی برای تاریخ‌پژوهان و باستان‌شناسان دشوار کرده است.